This a series of videos that I will upload every week from my music travel to Ghana in 2024. It is mostly kologo and other fra fra musicians playing their own and local music! Check the descriptions in youtube for information about the musicians, their contact details, the song and the occasion. Activate greek or english subtitles to get the meanings of the songs!
02.04.2024
Akubire Matthew - Aye Akodoro Na eye wo / Don't be lazy
Το Κολόγκο είναι ένα δίχορδο όργανο από την Γκάνα και πιο συγκεκριμένα, από τα βόρεια της χώρας και προέρχεται από τη φυλή Fra fra. Είχα την τύχη να επισκεφτώ αυτά τα μέρη και να γνωρίσω κάποιους πολύ καλούς μουσικούς του κολόγκο το 2016. Μερικά χρόνια μετά, μου ξύπνησε η ιδέα να αναβιώσω αυτό το ταξίδι και τη μουσική του, φτιάχνοντας ένα κι εγώ.
Εδώ ένα λινκ με πληροφορίες και ένα βίντεο από το ταξίδι μας όπου παίζει ο αγαπημένος Asaa Naho, για να καταλάβετε περι τίνος πρόκειται!
Ας δούμε την διαδικασία κατασκευής του (στην Κρήτη, με ό,τι υλικά βρεθήκαν εδώ!)
Πρώτο στάδιο, έψαξα για τα δέρματα. Ήταν Πάσχα του 2021 και περνούσαμε από το νότιο Ρέθυμνο. Εγώ γενικά εκείνες τις μέρες έψαχνα έαν κάποιος γνωστός θα έσφαζε για το Πάσχα και θα μπορούσε να μου δώσει το δέρμα (που συνήθως πετιέται) για να το χρησιμοποιήσω για ασκό τσαμοπούνας. Στο δρόμο, κι ενώ ήμασταν στο αμάξι, βλέπω κάποια δέρματα αφημένα έξω από μια αποθήκη. Κατεβαίνω και ρωτάω, κάποιος έιχε την ίδια μέρα σφάξει πολλά ζώα για το Ρέθυμνο και είχε κρατήσει τα δέρματα. Με την κουβέντα μου χάρισε δυο. Σημείωση – αυτά δεν θα μπορούσαν να γίνουν ασκός γιατί το γδάρσιμο είναι διαφορετικό και πρέπει να γίνει με συγκεκριμένο τρόπο και όχι με τον κοινό/γρήγορο. Οπότε αποφάσισα να πάρω έστω δύο δέρματα για να τα κρατήσω, είτε για κρουστό είτε για..κολόγκο!
Τα άφησα σε μια σακούλα με αλάτι για λίγο καιρό, για να το αποροφήσει και να μη σαπίσει.
Έπειτα τα έβαλα σε ένα μείγμα νερού με ασβέστη για μερικές ώρες, ώστε να μπορώ να αφαιρέσω την τρίχα εύκολα.
Μείγμα νερού με ασβέστη
Αφαίρεση τρίχας με σπάτουλα
Αφού έβγαλα την τρίχα με τη σπάτουλα και το χέρι, καθάρισα/έκοψα και τα χοντρά λίπη απο το δέρμα με μαχαίρι και ξυραφάκι. Μετά ήταν η ώρα του τεντώματος. Χωρίς να ξέρω πολλά και από πληροφορίες που έχω ακούσει προφορικά, αποφάσισα να τα απλώσω και να τα τεντώσω, αφήνωντας τα στον ήλιο για μερικές μέρες. Το έκανα χρησιμοποιώντας μια παλέτα για το καθένα, τρυπώντας τα και δένοντας τα με πολλά κομματάκια σχοινί, που το καθένα τέντωνε το δέρμα ακόμα περισσότερο. Σημείεωση, τα άπλωσα όταν ήταν βρεγμένα.
Τέντωμα δέρματος
Πάμε στο άλλο κομμάτι του οργάνου. Το σκάφος. Στα μοντέρνα δυτικά όργανα τα σκάφη φτιάχνονται συνήθως από ξύλο, όμως ένα πολύ συνηθισμένο φυσικό σκάφος και ηχείο είναι η κολοκύθα. Στην Αφρική, χρησιμοποιούν ένα είδος κολοκύθας που το λένε calabash, υπάρχει σε διάφορα μεγέθη και σχήματα και μπορεί να είναι έως και πολύ χοντρό σε διάφορες περιπτώσεις. Εγώ το πιο κοντινό που είχα στην Κρήτη ήταν η νεροκολοκύθα. Στο ίδιο ταξίδι στο νότιο Ρέθυμνο, που ήμουν στην αναζήτηση και για νεροκολοκύθες, κάποιοι φίλοι που με φιλοξενούσαν μου χάρισαν μία που είχαν μεγαλώσει στον κήπο τους, και που είχε πολύ κατάλληλο σχήμα για όργανο. Η νεροκολοκύθα όμως επειδή είναι πολύ λεπτή, χρειάζεται κάποια ενίσχυση για να αντέξει τις τάσεις του δέρματος. Οπότε την ενίσχυσα με ένα λεπτό λυγισμένο ξύλο, από ένα παλιό κόσκινο.
Ενίσχυση κολοκύθας
Επόμενο στάδιο, ενώ έχουν περάσει κάποιοι μήνες και έχει έρθει ο χειμώνας σιγα σιγά. Είναι ωραία εποχή ο χειμώνας για κατασκευές και δημιουργίες. Έχουμε το δέρμα έτοιμο ξεραμένο και την κολοκύθα ενισχυμένη και κομμένη.
Επίσης έχω ξυλόκολλα, καρφάκια ταπετσαρίας/καναπέδων (κάτι σαν ενισχυμένες πινέζες) και ένα καλό φίλο που θα με βοηθήσει στην ένωση των δυο. Αλείφουμε τις επιφάνειες με ξυλόκολλα. (θα μπορούσε να γίνει και χωρίς κόλλα η διαδικασία) Αυτό που κάνουμε είναι ότι έχουμε την κολοκύθα στη μέση, κάθομαστε απο τις δύο πλευρές, τραβάμε το δέρμα να τεντώνει και βάζουμε ένα ένα αντιδιαμετρικά τα καρφάκια.
Κάρφωμα Δέρματος
Αφού μπούν όλα τα καρφάκια, στο τέλος με ένα ξυραφάκι έκοψα το δέρμα σύριζα με τα καρφάκια και μετά το αφήνω να στεγνώσει.
Ο ήχος του είναι κάπως έτσι.
Τώρα προχωράμε στο κομμάτι του μπράτσου, όπου θα παίζουμε και θα δένονται οι χορδές. Πήρα από το χρωματοπωλείο της γειτονιάς ένα ξύλο για φτυάρι, το μεσαίο πάχος. Το έκοψα για να το κοντύνω λίγο. Μετά του πέρασα δύο μονά κλειδιά (τα ίδια που έχουμε σε μπουζούκια κτλ) και από την κάτω μεριά έκανα μία εγκοπή και δύο προεξοχές. Για να μπορέσω να περάσω τις χορδές με θηλιά. Για πάνω καβαλάρη στο μπράτσο, έσφιξα ένα σύρμα στο ξύλο πάνω στο οποίο ακουμπάνε οι χορδές, και ένα κομμάτι δέρματος που τις πιέζει προς τα κάτω. (αντίθετη πίεση ώστε να κάνουν πάντα καλή επαφή) Τέλος, στο πάνω μέρος του ξύλο, κάρφωσα ένα καρφί στο οποίο πέρασα τρία καπάκια απο μπύρες χτυπημένα με σφυρί. Αυτά θα χρησιμέψουν στο να “βρωμίσουν” λίγο τον ήχο, πιάνοντας τις δονήσεις από τις χορδές. Οι χορδές είναι πετονιές ψαρέματος, στην περίπτωση μου πάχη, 1.2 και 1.4. ‘Όλα αυτά μπορείτε να τα παρατηρήσετε στις επόμενες φωτογραφίες.
Ωραία.. έχουμε φτάσει σε ένα κρίσιμο σημείο.. η ώρα έχει πάει γύρω στις 02.00 τα ξημερώματα, αλλά δεν μπορώ να σταματήσω. Θέλω να το ακούσω σήμερα. Τώρα πρέπει να ενώσουμε το σκάφος με το δέρμα. Είναι ένας τόσο απλός και έξυπνος τρόπος. Ευτυχώς έχει διασωθεί ένα βίντεο από το ταξίδι μας στην Γκάνα όπου ένας τεχνίτης βρίσκεται σε αυτό ακριβώς το στάδιο οπότε μπόρεσα να δω ακριβώς πως το κάνει.
Το δέρμα έχει στεγνώσει και τώρα θέλουμε να του κάνουμε μερικές τρύπες για να μπει μέσα το ξύλο.
Πρώτη τρύπα
Η πρώτη γίνεται ψηλά κοντά στην αρχή της κολοκύθας. Είναι λίγο μικρότερη από το ξύλο, γιατί μετά βρέχοντας το έχει τη δυνατότητα να τεντώσει το δέρμα. Κάνουμε άλλες δύο. Στα σημεία που φαίνονται στη φωτογραφία.
Τρεις τρύπες
Σε αυτή τη φάση βρέχουμε το δέρμα να μαλακώσει. (ορίστε και δύο βίντεο με τον ήχο του σκάφους πριν και μετά το βρέξιμο)
Τώρα που είναι βρεγμένο ερχόμαστε και περνάμε το ξύλο μέσα από την πρώτη τρύπα, το βγάζουμε από τη δεύτερη και το ξαναβάζουμε στην τρίτη, όπως θα έκανε μία βελόνα.
Πέρασμα ξύλου
Τώρα έχει μείνει ένα τελευταίο στάδιο. Αφού το ξύλο έχει περάσει απο τις τρείς τρύπες και έχει σχεδόν ακουμπήσει στο τοίχωμα της κολοκύθας, πρέπει να βάλω έναν καβαλάρη, ώστε να ακουμπάνε οι χορδές και να περνάει ο ήχος στο όργανο. Αυτό γίνεται κάνοντας δύο μικρές τρυπούλες στον κάθετο άξονα του ξύλου κοντά στο τέλος της κολοκύθας, όπου θα μπούν και οι χορδές. Και με ένα μικρό κομμάτι (πικροδάφνης στην περίπτωση μου) το οποίο κάνω μυτερό απο τις δύο πλευρές, το περνάω από τις δύο τρύπες και στερεώνεται πάνω στο δέρμα. Τέλος, θέλουμε να ανοίξουμε μια άλλη μικρή τρυπούλα, στο τέλος τέλος του ξύλου για να φανερωθούν οι εξοχές που έχουμε φτιάξει στο ξύλο, και να περάσει απο κεί η θηλιά των χορδών.
Έτοιμο!
Εκκρεμούν ίσως να γίνουν και κάποιες άλλες δουλίτσες, όπως πέρασμα ζώνης η και βερνίκωμα του ξύλου, αλλά για τώρα θα το αφήσω εδώ. Ορίστε και μια φωτογραφία με το αδερφάκι του, το πρώτο κολόγκο που έφτιαξα πέρυσι.
Και μετά από λαική απαίτηση και ένα βίντεο όπου το παίζω και τραγουδάω!
Το πρώτο είναι το Δεν έχω μπρος, ένα κομμάτι που είχα γράψει στην τσαμπούνα πριν κανα δυο χρόνια και το κάναμε πραγματικότητα, με
το Λευτέρη στο Νταούλι και το Σταμάτη στο χορό. Ευχαριστούμε τη Νεφέλη
και τη Δάφνη για το βίντεο και τον Ιωσηφ για το μάστερινγκ.
--
The first one is Δεν έχω μπρος (I have no forwards), the second piece I
wrote on the bagpipe a couple of years ago. It is a collaboration of
different people whose names you can read on the description. There are
english subtitles!
Το δεύτερο είναι η Καραντίνα Σβαρνιάρα, ένα βίντεο που γυρίσαμε σε ένα φαράγγι το Γενάρη μαζί με τα Ματζούνια. Την κινηματογράφηση επιμελήθηκαν η Νεφέλη και ο Άρης, και τον ήχο ο Ιωσήφ. Ευχαριστούμε τους φίλους που μας έστειλαν όλα τα ωραία στιχάκια στο live streaming του Ιανουαρίου, και βγήκε αυτό το κομμάτι! (η μάλλον μεγάλωσε)
--
The second one is Καραντίνα Σβαρνιάρα,
which could be freely translated as "Clumsy quarantine" and it is a
remake of a traditional tune, shot in a gorge with our band Matzounia
and really nice team of cinematographers. A
lot of the lyrics were born in the live streaming we did in January
when we asked friends from all around to send us lyrics on this tune
during the concert. It
is actually a game about selling something, to do something else. In
the end we sell our instruments that's why we are only left with the
voices!
Αυτό το ποστ είναι μια μικρή παρουσίαση της δημιουργικής απασχόλησης κατα τη διάρκεια της καραντίνας. Είναι μια πρώτη προσπάθεια για πραγματοποίηση ενός ονείρου που είχα εδώ και κάμποσο καιρό.. την ηπειρώτικη τσαμπούνα!
Ο πιο συνηθισμένος τύπος τσαμπούνας είναι αυτός που έχει δύο πανομοιοτυπους αυλούς με πέντε τρύπες. Δηλαδή ο κάθε αυλός μπορεί να παίξει έξι νότες ίδιες με τον άλλο. Οπότε έστω ότι όλες οι τρύπες κλειστές είναι ΦΑ*, τότε οι νότες θα είναι ΦΑ-ΣΟΛ-ΛΑ-ΣΙβ-ΝΤΟ-ΡΕ. Οι δύο αυλοί παίζονται με τα τρια δαχτυλα του ενος χεριού και τα δύο του άλλου πατώντας και τους δύο ταυτόχρονα.
*(βάζω το ΦΑ γιατί αυτή είναι η τονικότητα στην οποία έφτιαξα εγώ την τσαμπούνα μου ώστε να ταιριάζει και με τις τονικότητες του κλαρίνου)
Η ηπειρώτικη τσαμπούνα έχει δύο αυλούς οι οποίοι παίζονται ξεχωριστά με τρία δάχτυλα του κάθε χεριού. Δηλαδή έχουμε δυο φωνές οι οποίες μπορούν να παίξουν απο τέσσερις νότες η καθεμία. (διαφορετικές μεταξύ τους)
Η ιδέα αυτή είναι παρμένη από τους ρόλους στα πολυφωνικά ηπειρώτικα τραγούδια. Η ψηλή φωνή έχει το ρόλο του παρτή (αυτού που αφηγήται και παίρνει τη μελωδία) και η χαμηλή του γυριστή (αυτού που γυρίζει η κλώθει και γεμίζει ρυθμικά το τραγούδι).
Έτσι ο αριστερός αυλός του γυριστή έχει τις νότες ΡΕ-ΦΑ-ΣΟΛ-ΛΑ ενώ ο δεξιός του παρτή έχει τις νότες ΣΟΛ-Σιβ-ΝΤΟ-ΡΕ. (όπως θα δείτε πιο κάτω έχει και μια εξτρα τρύπα με την οποία θα μπορούσε θεωρητικά να παίξει κι αυτός ΡΕ μπάσο αλλά για την ώρα δε χρησιμοποιείται.
Σχεδιάγραμα των νοτών που βγάζουν οι αυλοί
Η τσαμπούνα έτοιμη με τα κέρατα
Παρακάτω θα βάλω κάποιες φωτογραφίες απο την κατασκευή και κάποια δύο ακόμα βίντεο με τον ήχο και το παίξιμο.
Είναι μια πρώτη προσπάθεια κατασκευής και ιδέας που θέλω να μοιραστώ σε αυτό το στάδιο. Ακόμα καλά καλά δεν έχω μάθει να παίζω, γιατί το σκεπτικό του παιξίματος είναι κάπως πολύπλοκο. Ελπίζω ενδιαφερόμενοι κατασκευαστες ή παίχτες να επικοινωνήσετε για να τη βελτιώσουμε μαζί και να ίσως να την (επανα)φέρουμε στη μέση του χορού στα ηπειρώτικα γλέντια!
Μπορείτε να μου γράψετε σε αυτό το ημεηλ dimitrisathanas@hotmail.com
Καλό καλοκαίρι και καλή δύναμη!
Δήμήτρης
ΑΣΚΟΣ
Παραλαβή από τον τσοπάνη στο χωριό και πλύσιμο
Αλάτισμά και φύλαξη σε σακούλα για δυο βδομάδες
Μετά απο δυο βδομάδες κούρεμα
Αφαίρεση λίπους
Στέγνωμα
Δέσιμο ασκού
Δέσιμο επιστόμιου
Τελευταίο στέγνωμα δεμένο
ΤΣΑΜΠΟΥΝΑ/ΜΑΝΤΟΥΡΑ
Διπλομάντουρο σκέτο
Ξεχωριστά αυλοί και κέρατα
Επιστόμιο με τάπα απο πλαστικό
...και ένα πιο πρόσφατο βίντεο με τη δεύτερη τσαμπούνα που έφτιαξα σε πιο ψηλή τονικότητα (ΝΤΟ).
.
...και ακόμα ένα (μοντέλο) καινούριας ηπειρώτικης τσαμπούνας σε ΣΟΛ/ΛΑ.
είναι δύο διδυμάκια, ένα για μένα και ένα για ένα φίλο
Εδώ μερικά κομμάτια που δουλέυουμε με την παρέα στην Αθήνα, Δάφνη/ κλαρίνο, Θάνο/βιολί, Κατερίνα/ κρουστά και γω στο λαούτο. Τραγουδάμε και δουλέυουμε καινούρια κομμάτια δικά μας που έχουν βγει μέσα απο τις παραδοσιακές μελωδίες και σοφίες που μαθαίνουμε τόσο καιρό.. Εδώ είναι ηχογραφημένα πρόχειρα απο πρόβες μαζέμάτα αλλά
ελπίζουμε και σκοπεύουμε σύντομα να τα καταγράψουμε (αυτά και άλλα) με ένα πιο καθαρό και οργανωμένο τρόπο!
Αμαν γιαρει
Σκοπός που από κάπου μου' ρθε πριν μερικούς μήνες στην Κρήτη. Και μέσα απο την παρέα μας έγινε κάπως έτσι. Οι μαντινάδες δεν είναι στάνταρ, στη συγκεκριμένη βερσιον όμως λέμε για τα χωριά και την κοινότητα κυρίως.
Πόσες φορές
Εμπνευσμένο μελωδικά από την καληνυχτιά, γνωστός σκοπός στα δωδεκάννησα και μικρασία. Και στιχουργικά, από τις τόσες σιωπές που υπάρχουν στις ζωές μας.
Πρώτα φύλλα
Κομμάτι της Δάφνης, περασμένο στην παρέα σιγά σιγά βρίσκει το δρόμο του!
Ήπειρος και Αλβανία
Τους στίχους αυτούς τους έγραψα μέτα από ένα ταξίδι στην Αλβανία και έχοντας γνωρίσει κάποιους Ηπειρώτες στην Αθήνα.. μια έκκληση για να είμαστε όσο το δυνατόν ενωμένοι και να ξεχνάμε τα σύνορα που μας βάζουν τα όποια κράτη και συστήματα αλλά και τα μίση και αντιπαλότητες που οι ίδιοι η οι οικογενειες μας τρέφουν προς τους ''αλλους''..
